Miljøforkjemparen som ikkje let seg styre av kjensler

Som tenåring drøymde naustedølingen om å bli rockestjerne. Men det har vore politikken som har prega mesteparten av livet til sjakkentusiast Bård Vegar Solhjell (46). No leiar han an i klimakampen, men får likevel lurt inn eit par DJ-oppdrag her og der.

Inne på kontoret til den tidlegare nesteleiaren i Sosialistisk Venstreparti står eit bilete som syner mange av dei tidlegare klimaministrane i Noreg. Ved sidan av bilete er det plassert ei vassflaske, tydleg merka med «Førdefjorden». Vatnet i flaska kjem frå heimkommunen til Solhjell.

– Det binder den gamle og nye jobben min fint saman, seier den nye generalsekretæren i Verdas naturfond (WWF).

Ute kryp gradestokken mot 30 varmegrader. Solhjell er uformelt kledd i kvit linbukse, sneakers og ei t-skjorte med planteprint. Kvardagen har vorte rolegare sidan han la politikken på hylla og tok over leiarjobben i WWF etter Nina Jensen i mars i år.

– Det er færre kveldar og helger som no vert fylt med arbeid. Men sjølve arbeidsdagane er framleis travle.

Forvirrande tider

Sidan han var 29 år gammal har Solhjell vore heiltidspolitikar. Etter 16 turbulente og travle år i politikken meinte han at tida var inne for å prøve noko nytt. Han hadde absolutt ingen plan om kva som skulle skje vidare.

– Det var ikkje det at eg var lei, men eg hadde ikkje den motivasjonen som gjorde at eg ikkje tenker på om eg likar eller mislika det eg held på med. Eg var ikkje lenger totalt oppslukt av det.

Perioden mellom avgjersla om å leggja politikken til side og jobben som noverande generalsekretær i WWF, var forvirrande for yrkespolitikaren. Han hadde mange interessa og likar å ha fleire jern i elden. Difor var det ekstra vanskeleg å finne ut kva han skulle gjere.

– Er det nokon stunder du saknar politikken og vil ytra deg som SV-politikar?

– No har det vore eit absurd år i politikken. Nokre gonger har eg tenkt «Herregud, kva gav eg slepp på?». Eg har derimot bestemt meg for å ikkje bli ein kommentator av den laupande utviklinga. Det har eg så langt klart å halde meg vekke frå.

Overgangen frå politikk til miljøorganisasjon har vore større enn det Solhjell hadde førestilt seg. Politikk er nemleg ein spesiell bransje som ikkje kan samanliknast med noko anna. Som politikar får ein enorm merksemd – både på godt og vondt.

– Er apparatet rundt deg like godt no som då du var i politikken?

– Dersom eg samanliknar det med å være stortingsrepresentant, så er det minst like bra. Men det er vanskeleg å ha det same apparatet i ein slik organisasjon som ein har i eit departement. I politikken er merksemda retta mot deg som person. Kollegaer er til stade for å gjere deg god. Du er valt av ditt fylke og dei som er tilsett er der for å hjelpe deg. Som statsråd er det du som er i posisjon. I WWF er eg teamleiar. Det var eg førebudd på.

Tene eigne pengar

Solhjell forklarar at «normal leiing« handlar om å leia eit breitt team av folk. Suksess handlar ikkje så mykje om enkeltmenneske, men meir om korleis teamet i sum gjer det. Ein anna stor forskjell som Solhjell har merka seg er pengestrømmen.

– Politikk er finansiert av skattebetalerar. No må vi skaffe pengane sjølv. Det har eg veldig godt av, kjenner eg, innrømmer Solhjell.

– Kom du litt på latsida i politikken?

– Ja. I politikken kjempar ein om veljarar. No kjempar vi for støttespelarar, givarar og bidragsytarar. Eg har godt av å vere ein stad kor vi må tene våre eigne pengar.

– Korleis har det vore å følgja i leiarrolla etter WWF sin tidlegare generealsekretær, Nina Jensen?

– Det er mykje å leve opp til. Eg kom til ein veldig godt driven organisasjon. Det hadde vore mykje meir slitsamt hadde det vore ein ryddejobb. Då hadde ikkje eg fått nytta mine evner best. Eg har erfaring med strategi, utvikling og få ut eit bodskap, men ikkje med å leie ein organisasjon gjennom interne endringar.

DJ «Bårdi»

I rollane som kunnskaps- og miljøminister var det naudsynt å følgje opp media kvar gong noko skjedde i det politiske landskapet – både kveldar og helger. Det konstante køyret greip inn i familielivet heile tida. No har det vorte lettare for Solhjell å sleppe taket.

– Sjølv om eg tek eit par timar med jobb på søndagskvelden no òg, vert det aldri heile helga. Eg trur politikken er ein bransje som det er vanskelegare enn mange andre bransjar å kombinere med familieliv. Det stoppar aldri opp.

– Når du først har fri. Kva brukar du tida på?

– Eg hadde ein drøym å bli DJ, helst rockestjerne, då eg var ung. No skjedde ikkje det, men eit par gonger i året tek eg likevel på meg DJ-oppdrag.

Solhjell har blant anna stått for underhaldning både under Arendalsuka og på julebordet til Stortingets presselosje. I juni er han allereie booka til å spele på eit arrangement.

– Kva er ditt beste tips til å vere ein god DJ?

– Eg spelar mest for gøy. Min musikksmak er ikkje heilt oppdatert, så det er klart at eg ikkje spelar for dei yngste. Det er lettare jo nærare i alder publikum er med meg. Eit enkelt triks er å sjå utover forsamlinga, anslå grovt kor gamle dei fleste er og spele det som var på hitlistene då dei var 18 år. Så enkelt er det, seier DJ Bårdi som tydelegvis har knekt DJ-koden.

Riktig veg

Interessa og engasjementet for klima og miljø vart ikkje tent hjå Solhjell på same måte som hjå mange andre i miljørørsla. I ungdomstida lenkja han seg ikkje til tre for å hindre miljøutslepp eller aksjonerte mot oljenæringa. Naturen har han alltid vore glad i, men det var ikkje miljø og klima som var kampsaken til 17 år gamle Solhjell.

– Dei fleste er interessert i miljø når dei er unge, så forsvinn engasjementet når dei vert eldre. For meg var det omvendt.

Hjå Solhjell auka interessa gradvis då han ut i frå forsking, intellektuelle samtalar og statistikk innsåg at miljøkampen var den viktigaste utfordringa verda står overfor i dag.

Solhjell har sete i mange komitear og jobba med fleire politiske område – kultur, utanriks og utdanning. Men det var i jobben som miljøminister han fekk kjensla av å vere på riktig veg.

– Det var kjensla av å jobba med noko eksistensielt. Temperaturaukinga kan få dramatiske konsekvensar – om vi produserer nok mat, immigrasjon, tap av artsmangfald og valdsamme endringar i naturen.

Ingen tru på dårleg samvit

Ute steikjer sola. Det er uvanleg varmt til mai månad å vere og varmerekordar vert knust over heile landet. Mange peikar på klimaendringar som syndebukk for det uvanleg heite vårvêret.

– Vert du bekymra for klimaendringar eller nyt du finvêret?

– Eg har ikkje trua på dårleg samvit. Kvar varm sommardag nyt eg. Slapp av, ha det bra og nyt.

Trass i finvêret, peikar Solhjell på at det har vore ekstreme vêrutslag i verda dei siste åra. Klimaendringane har definitivt meldt sin framkomst.

– Ein må forstå at det skjer. Eg mistar ikkje nattesøvnen i frykt for klimaendringane. Ingenting vert betre om eg søv dårleg. Generelt har eg ikkje trua på å bruke tid på dårleg samvit, skam og dårleg søvn. Bruk heller energi på å gjere noko med det, seier han bestemt.

– Er det ikkje veldig vanskeleg å kontrollere dårleg samvit?

– Det er sant, men på ein eller annan måte klarar eg å kontrollere det. Ingen som kjenner meg ville beskrive meg som veldig følsam. Eg er ikkje det. Det er viktig å gjere ting som verkar. Det er ikkje vits å gå rundt å angre eller ha dårleg samvit.

Kjærleik for sjakk

– Klimasaken er prega av mykje kjensler. Vert du ikkje påverka av det i det heile teke?

– Nei. Enkelte ting kan appellere veldig til meg. Visse saker, som for eksempel Førdefjorden, plaststrender i Mumbai eller utrydningstrua dyr. Saker skal gjere inntrykk på deg.

Han forklarar at for mange er kjenslevegen viktig for å skape engasjement, men at for han er det viktigaste å forstå og vite at saka er viktig og eksistensiell for å skape engasjement.

– Fakta er viktig for meg. Det hender at eg gjere ting utan å tenke meg veldig godt om, men eg er mest logisk som person.

– I 2014 gav Solhjell ut boka «Sjakk – ei kjærleikshistorie». Er du ein strateg?

– Eg er sterk strategisk og kan tenke mange trekk framover.

Å holda tak i ein visjon eller idé har alltid vore viktig for Solhjell. I det daglege kan han tilpasse seg og bruke moglegheiter som dukkar opp, men han er bevisst på at dei moglegheitene han nyttar seg av, styrer han mot visjonen som han hadde i utgangspunktet.

Leiarfilosofien til Solhjell har endra seg dei siste 15 åra: frå å vere veldig planorientert til at han no er opptatt av å ha ein klar strategisk ide om kvar ein skal – gjerne formulert i ein setning.

– Rigide planar på det kortsiktige er noko eg ikkje er oppteken av å ha. Ein må kunne bruke moglegheitene som kjem. Legge vekk det som ikkje fungera og håpa på noko nytt. Poenget er å ta avgjersler om kva moglegheiter ein nyttar seg av og kva ein let gå. Det viktigaste er kva du brukar tida di på å no det langsiktige målet.

Akseptere seg sjølv

Må ein leggje kjenslene til side for å vere ein god leiar?

– Det trur eg ikkje. Ein kan vere ein god leiar på mange ulike måtar. Det fins ingen fasit på ein god leiar. Det eg derimot er sikker på, er at du må vite kven du er som person og akseptere deg slik som du er. Dersom du er eit kjenslemenneske, må du fylle på med menneske rundt deg som er strategar. Personleg er eg veldig avhengig av argumenter og forstå det eg skal sei.

Som leiar likar Solhjell å ha oversikt over det store bilete og sjå langt framover. Sjølv om han ikkje er eit naturtalent, har kommunikasjon og formidling komme lettare for WWF-leiaren etter fleire år med øving. Dei sterkaste sidene hans er å forklara korleis ting heng saman.

– Då eg var yngre trudde eg at eg måtte vere best på alt. I dag er bordet snudd. Eg burde alltid forhøyra meg med nokon som har meir greie på den aktuelle saka enn meg sjølv.

Bryte ned hierarkiet

Om det er sosiale media eller ulv det er snakk om, ønskjer Solhjell å ha med seg ein ekspert når han skal setje seg inn i ei sak. For han er det ikkje nok å berre sitje å diskutere i ei leiargruppe.

– Hierarkiet skal brytas ned. Eg har trua på det å byggje organisasjonar med ganske flat struktur – kor det er kort veg frå leiinga til alle som jobbar i organisasjonen. Ein kan ikkje vere ekspert på alt, tvert imot, er det ikkje vits.

Likevel påpeikar han at det er eit poeng å forstå det grunnleggjande i eit felt, men han si rolle handlar ikkje om å vere den fremste miljøeksperten, men å vere den som kan nå ut med deira bodskap og trekkje alt saman til ein strategi og ei retning.

– Eg brukar andre folk sin kompetanse der eg sjølv ikkje er god, nikkar han.

Provosert av skeptikarar

Ein av utfordringane med å være leiar i ei av dei største miljøorganisasjonane i Noreg, er å overtyda resten av verda om at det ein held på med, er det viktigaste i verda.

– Vi har kjempedårleg tid, men det fins jo andre ting folk syns er viktig òg.

– Korleis reagerer du i møte med klimaskeptikarar?

– Dersom eg møter på dei i selskap, merkar eg at eg kan bli oppgitt. Eg har òg opplevd å bli provosert.

Ifølgje Solhjell, kjem klimaskeptikarar i to variantar. Den eine typen føler sjølv at dei har sett seg veldig inn i problematikken og har eigne teoriar.

– Dei har eg konkludert med at det ikkje går an å nå fram til. Eg tek ikkje kampen mot dei mest intense. Livet er for kort, sukkar han.

Den største gruppa består derimot av «late klimafornektarar».

– Dei irritera meg. Her handlar det om latskap. Dersom dei tok seg saman, høyrde etter og forholdt seg til fakta, ville dei forstå at dei tek feil. Kanskje det er ein måte å sleppe å ta konsekvensar på? undrar han seg.

– Prøver du å overtyde dei?

– Når eg er på fest eller skuleavslutning syns eg det er litt deileg å sleppe. Det har eg teke med meg frå politikken – det å sleppe å vere på jobb på fritida. Eg kan godt snakke om miljø, men eg vil gjerne ha fri. Då vil eg vere meg sjølv – ikkje ein representant for noko. Nokre gonger tek eg diskusjonen, andre gonger melder eg meg ut.

Ironisk for Noreg

Det eksistera uendeleg mange kampsaker innan klima- og miljøfeltet. Å prioritera det viktigaste kan til tider verke som ei umogleg oppgåve. På dette området har det våre lærerikt for Solhjell å hente med seg prioriteringserfaringar frå politikken.

– Prioriteringsutfordringane er alltid ganske store. Vi ser på dei områda kor vi kan vere avgjerande over lenger tid. Det er alltid frykteleg vanskeleg å velje vekk saker.

– I Noreg er det vell spesielt oljefondet WWF kan påverka?

– Det har vore ein prioritering i WWF i mange år og noko vi framleis held på med. Det er mange viktige saker i Noreg, men oljeøkonomien er det som skil oss frå nesten alle andre land. Fotavtrykket til oljenasjonen Noreg er enormt utanfor våre landegrenser.

Korleis vi forvaltar oljefondet er enormt viktig, meiner han.

– I den gamle verda var oljen ei gullgruve for nordmenn, no er den i ferd med å bli eit problem. Den vara vi har tent så utruleg mykje pengar på har no blitt eit klimaproblem. Ironien i det er at dersom vi lukkast med å stoppe klimaendringane, vil verda ha mindre behov for olje i tida framover. Då vil vi sitte igjen med eit produkt som vi vil tene mindre pengar på.

Herda og hardhuda

Noko av det som har oppteke Solhjell gjennom åra som yrkespolitikar er om det er meir konfliktar i politikken enn elles i arbeidslivet. Dette har han endå ikkje funne svaret på.

– Politikk kan vere litt spesielt med tanke på at det alltid er ein pågåande maktkamp. I arbeidslivet elles føler eg at konfliktar gjerne er meir strukturert. Men eg er i tvil.

Han har sjølv vore involvert i mange konfliktar i politikken, men legg til at han av natur ikkje er veldig glad i konflikt. Derimot trur han åra i politikken har gjort han herda og meir hardhuda.

– Konfliktar gjer meg ikkje veldig mykje samanlikna med andre folk eg kjenner. Dersom eg får kritikk, er det ikkje ofte eg bryr meg om det. I politikken er personkonfliktar og kamp om verv berre ein del av spelet, sjølv om eg nokre gonger kunne oppleve dei som tøffe, seier han.

– Korleis taklar du konfliktar som leiar?

– Eg trur eg er god til å adressere konfliktar og ta tak i dei. Konfliktar som eskalerer er livsfarlege. Det å løyse konfliktar er ikkje mi sterkaste side personleg. Eg har lært at eg må ha folk rundt meg som er dyktigare enn meg på det. Kanskje er det fordi eg er så rasjonelt orientert sjølv at eg ikkje alltid klarar å forstå kjenslene til andre godt nok? undrar Solhjell.

Det vanskelegaste han veit er personalkonfliktar. Han har sjølv vorte oppfatta som konfliktfylt, men understrekjar at det er særs få personar han sjølv har eit problem med.

Global snuoperasjon

– Korleis skal verda handtere store utfordringar? Korleis kan samfunnet drive framover i riktig retning?

Desse spørsmåla har alltid motivert Solhjell – om det er snakk politikk eller klima. Då han slutta i politikken skaffa han seg viktig sjølvinnsikt: han kan jobbe med mykje forskjell, så lenge han ikkje kjedar seg.

– Eg må kjenne at det eg driv med er meiningsfylt.

– Er du optimistisk eller pessimistisk for klimakampen?

– Eg vil kalle meg sjølv ein erfaringsbasert optimist. Men eg trur ikkje alt vil snu og bli betre i morgon. Historia har lært oss at når ein verkeleg er ute å køyre, har vi menneskjer ein utruleg evne til å kjempe mot det og kome på rett spor. To verdskrigar, fascisme, kommunisme, store katastrofar – vi har ein enorm evne til å snu.

Overgangsperiodar kan vere veldig kaotiske. Det er harde kampar. På 20 år har samfunnet gått frå «vi har mislukkast i å ta vare på klimaet» til at den store, grøne omstillinga no er på veg.

– Eg har enorm tru på at det går an å snu klimatrenden. Problemet er at vi har veldig dårleg tid. Det tek veldig lang tid å snu politiske vedtak som vert gjort i dag. Eg har tru på at det går an å overtyda leiarar verda over om å setje i gong ein global snuoperasjon. Alle er glad i natur og opptatt av å ha eit bra miljø. Veldig mange er villige til å gjere noko med det. Det var nok aldri mogleg å snu klimaendringane før det kom synlege konsekvensar, avsluttar han.